Jesu li nakon 1.500 godina naučnici konačno dekodirali misterioznu kartu Ptolomeja?

Karta Germanije iz drugog vijeka koju je izradio drevni egipatsko-grčki učenjak Ptolomej uvijek je zbunjivala naučnike koji vijekovima nisu bili u stanju povezati mnoga zagonetna mjesta.

Ali nedavno je tim istraživača iz Berlina uspio razbiti kôd, otkrivajući pri tome da je polovina njemačkih gradova barem 1.000 godina starija nego što se ranije vjerovalo.

Klaudije Ptolomej

Klaudije Ptolomej je bio egipatski učenjak grčkog porijekla koji je živio i radio u gradu Aleksandriji tokom 2. vijeka nove ere. Bio je astronom, matematičar i geograf, a veliki dio srednjovjekovne astronomije i geografije oblikovan je na njegovim idejama. Njegova zapanjujuća karta svijeta objavljena u drugom vijeku kao dio njegove rasprave na temu geografija bila je prva koja je koristila linije za dužinu i širinu.

Ptolomej je svoje karte temeljio uglavnom na kartama i zapisima pomoraca iz 1. vijeka nove ere, prema kojima je, međutim, bio vrlo kritičan. Smatra se da je ipak koristio i druge izvore koji nisu pronađeni, a takođe je dodao i aktuelnije informacije koje su mu bile na raspolaganju u to vrijeme, a uglavnom se odnose na azijsku i afričku obalu Indijskog okeana. Takođe se služio astronomskom i geografskom stručnom literaturom dostupnom u Velikoj aleksandrijskoj biblioteci.

Ptolomej je danas takođe poznat po svom geocentričnom modelu univerzuma koji je usredsređen na Zemlju (sada poznat kao Ptolomejev sistem). U Ptolomejevom velikom djelu od trinaest svezaka (knjiga XIII), nalazi se sintaksa poznata i kao almagest. Ptolomej je napravio neka zapanjujuća zapažanja u poređenju sa modernim astronomskim tablicama, a neka su toliko tačna da je čak i Isaac Newton tvrdio da ih nije mogao izraditi s instrumentima za koje je rekao da ih je koristio. S druge strane, frustrirajuća činjenica je da su neka druga Ptolomejeva zapažanja puna grešaka.

Rekonstruisana Ptolemejeva karta svijeta nacrtana u 15. vijeku, a prema Ptolemejevoj geografiji iz oko 150. godine, na kojoj je označena “Sinae” (Kina) na krajnjoj desnoj strani, iza ostrva “Taprobane” (Cejlon ili Šri Lanka, uvećani prikaz) i “Aurea Chersonesus” (Poluostrvo jugoistočne Azije). ©️ Wikimedia Commons

Ptolomejeva geografija

Ptolomejeva geografija je napisana oko 150. godine nove ere u osam tomova i sadržavala je 26 karata u boji u boji na suhoj životinjskoj koži. To je bilo ono što bi se danas zvalo atlas, iako su nažalost njegove karte kasnije nestale i ništa nije ostalo od samog djela. Ali njegovo djelo je u to vrijeme mukotrpno kopirano ručno i dalje distribuirano, ali mnoge karte nisu bile iscrtane kada su napravljene kopije.

Većina kopija za koje se zna da postoje danas ne sadrže originalne Ptolomejeve crteže, već knjige uključuju karte napravljene stotinama godina kasnije na osnovu njegovih opisa. Međutim, godinama su različiti naučnici uspjeli precizno precrtati Ptolomejeve karte iz geografskih dužina i širina u stepenima za otprilike 8000 lokacija na njegovoj karti svijeta. Dakle, u suštini ono što imamo na Ptolomejevoj karti je jasna i temeljita slika svijeta kakvog je poznavao stanovnik Rimskog carstva na njegovom vrhuncu.

Ovaj ogromni svijet protezao se od Šetlandskih otoka, sjeverno od Škotske, do izvora Nila, u Ugandi, na jugu, od Kanarskih otoka na zapadu do Kine i jugoistočne Azije na istoku. Ptolomej je vjerovao da je kopno – kakvo je tada bilo poznato – pokrivalo oko četvrtinu zemljine površine, i u tome je bio prilično precizan poput brojnih drevnih knjiga i naučnih djela, posebno onih smještenih u sada nestaloj biblioteci u Aleksandriji.

Ptolomejevo delo

Ptolomejeva geografija se izgubila na više od jednog milenija zbog zapadne skolastike, ali krajem 14. vijeka, u doba renesanse, njegovo je djelo ponovno otkriveno i prevedeno na latinski, jezik tadašnjih zapadnih učenjaka. Djelo je ponovo postalo popularno i štampano je preko 40 izdanja. U stvari, ne bi bilo predaleko reći da je novo izdanje izazvalo senzaciju, dovodeći u pitanje same temelje srednjovjekovnih karata u to vrijeme.

Jer do tada su tvorci karata veličine zemalja i gradova temeljili na njihovoj važnosti, a ne na matematičkim proračunima. Stoga, što se zemlja smatrala važnijom, kao veća se predstavljala na karti.

Ptolomejeva geografija je zapanjujuće postignuće ako se uzme u obzir da je više od petnaest vijekova to bila najdetaljnija topografija Evrope i Azije koja je bila dostupna i najbolja referenca o tome kako prikupljati podatke i crtati karte. Najautentičnija kopija Ptolomejeve karte koja još postoji je izdanje sa početka 14. vijeka (oko 1300. godine) i čuva se u Vatikanu.

Klaudije Ptolomej je bio matematičar, astronom, prirodni filozof, geograf i astrolog koji je napisao nekoliko naučnih rasprava, od kojih su tri bile od značaja za kasniju bizantijsku, islamsku i zapadnoevropsku nauku. Ptolomej je živio u gradu Aleksandriji u rimskoj provinciji Egipat pod vlašću Rimskog carstva. ©️ Wikimedia Commons

Ptolomejev nevjerovatni atlas ponovo se nedavno pojavio u vijestima kada je tim klasičnih filologa, historičara matematike i geodetskih stručnjaka na Odsjeku za geodeziju i geo informacije berlinskog tehničkog univerziteta napravio novu studiju o njemu.

Rane istorije većine njemačkih gradova, istočno od Rajne – područja koje Rimljani nikada nisu mogli trajno zauzeti – uglavnom su nepoznate, a sama mjesta u dokumentima nisu navedena sve do srednjeg vijeka. Logično, ovo bi trebalo značiti da gradovi datiraju ne prije više od 500 godina, međutim istraživači s berlinskog Univerziteta tehničkih nauka uspjeli su osporiti ovu pretpostavku izradom nevjerovatne karte Srednje Evrope kakva je bila prije 2.000 godina na osnovu Ptolomejeve geografije.

Jedna od Ptolomejevih karata bila je Germania Magna, teritorija koja je morala biti potpuno nepoznata nekome ko živi u dalekom egipatskom gradu Aleksandriji. Prema Ptolomeju, ovo područje graniči s Rajnom na zapadu, Sjevernim morem i Baltičkim morem na sjeveru, Dunavom na jugu te Vislom i Zapadnim Karpatima na istoku.

Zanimljivo je da Ptolomej navodi 94 naselja u Njemačkoj, dok su daleko pristupačnije tri provincije Galije imale samo 114 naselja. Ptolomej takođe ne pripisuje nijedno od ovih germanskih naselja plemenskoj grupi. Iako tačno bilježi njihovu širinu i dužinu sa razlikom od nekoliko geografskih minuta. Ako je ovo bila nepoznata ne-rimska teritorija, gdje je Ptolomej dobio podatke o njoj??

Postoji i veliki problem kada se Ptolomejske koordinate mjesta uporede s njegovim koordinatama u savremenom geografskom referentnom sistemu. Lokacije u ovakvom poređenju su obično potpuno različite i za to postoji niz razloga, ali među njima je i bitan detalj – različit “nulti meridijan (primarni meridijan)” ptolomejskih i modernih referentnih sistema.

Nadalje, većina naziva mjesta u Njemačkoj ne javlja se nigdje drugdje i samo ih je Ptolomej prenio, a ne bilo koji drugi pisac. Pa iako nam Ptolomejeva karta pruža najopsežniji topografski opis drevne Germanije, zbog ovih gore navedenih problema do sada nije bilo moguće pouzdano locirati čak i nekoliko mjesta koja spominje.

Karta Evrope i Azije zasnovana na Ptolomejevoj karti, umetnuta kao kasniji list u kopiju Geografije, sa personifikacijama vjetrova koji pušu po rubovima, i znakovima Zodijaka na desnoj strani. © ️vividmaps

Poznato je da Ptolomej nikada nije sam vršio mjerenja u sjevernoj i zapadnoj Evropi, a zasigurno ni u germanskim zemljama. Istraživači vjeruju da se on možda oslanjao na davno izgubljene itinerere odnosno planove putovanja rimskih trgovaca kao i bilješke mornara, pa čak i karte koje su koristile rimske legije koje su djelovale na sjeveru Evrope u obliku ratnih izvještaja i karata. Ali odgovor na zagonetku starih germanskih naselja nikada nije pronađen do sada.

Tim sa sjedištem u Berlinu proučavao je podatke na Ptolomejevoj karti Njemačke šest dugih godina, razvijajući takozvanu “analizu geodetske deformacije” koja je trebala ispraviti greške na karti. Jedan od rezultata njihovog rada je utvrđivanje rodnih gradova legendarnih germanskih ličnosti, Siegfrida i Arminiusa sa mogućim odstupanjem od šest do dvanaest milja.

Tim je čak producirao knjigu pod nazivom “Germania and the Island of Tula” o njihovom fascinantnom projektu. Iako se smatra da je kopija Ptolomejeve geografije koju drži Vatikan najstarija, berlinski tim je nekako uspio doći do kopija pergamenta koji je pronađen kod palače Topkapi u Istanbulu, u Turskoj – nekadašnjem sjedištu osmanskih sultana. Neprocjenjivi dokument sastojao se od nepovezanih stranica od ovčije kože ispisanih sa rimskim velikim slovima. Sada se vjeruje da je ovo najstarije izdanje Ptolomejevog djela ikada otkriveno.

Koristeći novootkrivenu kartu, tim je došao do saznanja da su čak i manji njemački gradovi poput Saltscottona ili Lalandorfa postojali još od prije najmanje 2.000 godina. Otkrili su da je lokacija koja se nalazi na ušću rijeka Elbe u Alster bila preteča Hamburga i da je Leipzig u to vrijeme bio poznat kao Arigalia.

U suštini, ova nevjerovatna otkrića pokazuju da je pola gradova u Njemačkoj 1000 godina starije nego što se ranije vjerovalo. Još jedan fascinantan aspekt istraživanja bila je činjenica da se velika količina Ptolomejevih koordinata za stara njemačka naselja često podudara s mjestima na kojima su arheolozi prethodno pronašli gotičke ili teutonske kuće i velike složene grobnice podignute za plemenske knezove. Koja se još tajna otkrića kriju u koordinatama Ptolomejevih karata?

Izvor: mysteriesrunsolved.com